Skąd się wzięły Andrzejki?

Czy chcemy się przed sobą przyznać czy nie – każdy z nas ma za sobą epizod wróżenia sobie w Andrzejki. Może robiliście to w przedszkolu, może w szkole, a może jeszcze długo po skończeniu edukacji, spotykaliście się w gronie znajomych, żeby wypić wino i przelać wosk przez klucz. Tak czy inaczej, Andrzejki są dosyć mocno zakorzenione w naszej kulturze i warto wiedzieć skąd się owo święto wzięło.

 

Andrzejki to przede wszystkim wigilia świętego Andrzeja, czyli noc z 29 na 30 listopada. To czas organizowania ostatnich hucznych imprez przez rozpoczynającym się adwentem oraz okazja do wróżb. Pierwsza polska wzmianka literacka o tym zwyczaju pojawia się już w 1557 roku za sprawą Marcina Bielskiego.

Zwyczaj wróżenia sobie w wigilię św. Andrzeja, potocznie nazywany „jędrzejkami” lub „jędrzejówkami”, był znany we wszystkich rejonach Polski, a nawet poza jej granicami. Wróżono sobie przede wszystkim w Środkowej i Zachodniej Europie np. w Niemczech, Szwajcarii Niemieckiej, Słowacji, Czechach, Rosji, na Ukrainie, Białorusi oraz w Rumuni. Co ciekawe znane są również w krajach śródziemnomorskich, jednak nie ma dokładnego źródła i wyjaśnienia skąd się wziął tam taki zwyczaj. Na dobre, andrzejki przyjęły się w Europie w XII wieku.

W Polsce istnieje hipoteza, że tradycyjne wróżenie ma związek z przedchrześcijańskimi, jesienno-zimowymi obchodami ku czci zmarłych. Istniał przesąd, że właśnie w tym okresie dusze zmarłych potrafią nawiązać kontakt z żywymi ludźmi. Wierzono, że zmarli błąkający się po Ziemi posiadali nadprzyrodzoną moc oraz niedostępną wiedzę, którą dzielili się ze śmiertelnikami tylko podczas wigilii św. Andrzeja. Kiedyś wróżby andrzejkowe miały charakter prawie wyłącznie matrymonialny i przeznaczone były głównie dla niezamężnych dziewcząt. Pierwotnie andrzejki traktowano bardzo poważnie, a wszystkie wróżby odprawiano indywidualnie i w odosobnieniu. Dopiero z czasem przybrały formę zbiorową, organizowaną w grupach panien na wydaniu, aby następnie przekształcić się we współczesne, niezobowiązujące imprezy dla obojga płci.

Dawniej panny wymyślały coraz to nowsze sposoby na poznanie swojej przyszłości, a zwłaszcza tej uczuciowej. Wszystkim tym wróżbom patronował oczywiście św. Andrzej, który nie tylko pomagał w poznaniu imienia przyszłego męża, jego pochodzenia oraz stanu posiadania, ale i był postrzegany jako najlepszy powiernik dziewczęcych pragnień i modlitw dotyczących dobrego zamążpójścia i odwzajemnienie miłości. W andrzejki nie liczył się ani wiek, ani stan majątkowy czy pochodzenie – każda kobieta pragnęła poznać swoje dalsze losy i zapewnić sobie szczęście w sferze uczuć. Początkowo wróżyły sobie tylko panny, czyli niezamężne, rozwódki i wdowy. Dzisiaj również mężatki sprawdzają jak się będzie im żyło w swoim związku małżeńskim oraz czy los nie szykuje dla nich pokus w postaci romansu.

Jeśli Ciebie również ciekawi Twoja przyszłość, a nie chcesz uciekać się do wróżek czy astrologów – wykorzystaj dzisiejszy, magiczny wieczór i sprawdź czy znajdziesz szczęście w miłości, czy będziesz bogaty i kiedy pójdziesz do ołtarza.

Oto niektóre z andrzejkowych wróżb:

Indywidualne:

– Dziewczyny wysiewały w garnkach lub na skrawku pola ziarna lnui konopi, które zagrabiano męskimi spodniami, w nadziei, że sprowadzi to do domu kandydata na męża (Kresy Wschodnie).

– Jeśli dziewczyna pościła przez cały dzień i modliłasię do świętego Andrzeja, to we śnie mógł ukazać się jej przyszły ukochany (powszechne).

– Jeśli ucięta przez pannę w dniu świętego Andrzeja gałązka wiśnilub czereśni zakwitła w wigilię Bożego Narodzenia, dziewczyna mogła liczyć na rychłe pójście za mąż (powszechne).

 

Zbiorowe:

– Cień rzucany przez figurę odlaną z wosku

– Losowanie przedmiotów o symbolicznym znaczeniu np. listek oznaczał staropanieństwo, obrączka lub wstążka z czepka – bliski ślub, różaniec – stan zakonny.

– Wylewanie wosku na zimną wodę (często przez ucho od klucza) i wróżenie z kształtu zastygłej masy lub rzucanego przez nią cienia sylwetki przyszłego wielbiciela, akcesoriów związanych z jego zawodem itp. (zob. też ceromancja).

– Ustawianie od ściany do progu jeden za drugim butówzgromadzonych panien: ta której but pierwszy dotarł do progu miała jako pierwsza wyjść za mąż.

– Strona od której zaszczekał piesmiała być tą, z której nadejdzie przyszły oblubieniec.

– Dziewczyny dawały psu pieczone pierożkilub kulki z ciasta oznaczające wybranych chłopców i obserwowały, którą zje jako pierwszą.

– Panny ustawiały się w koło i wpuszczały do środka gąsioraz zawiązanymi oczami; dziewczyna do której gąsior najpierw podszedł (albo skubnął) – jako pierwsza miała wyjść za mąż (wróżba znana na Kujawach i w Małopolsce).

– Dziewczyny kładły na ławie placki posmarowane tłuszczem i sprowadzały psa; ta dziewczyna, której placek został najpierw zjedzony jako pierwsza miała wyjść za mąż (wróżba znana na Mazowszu).

– Uczestnicy zabawy pisali imionana dwóch kartkach: imiona dziewczyn na jednej, a chłopców na drugiej. Potem dziewczyna przekłuwała z czystej strony kartkę z imionami chłopców tak, by ich nie widzieć. Dziewczyna miała potem wyjść za mąż za chłopca o imieniu, które przekłuła. Chłopcy natomiast przekłuwali kartkę z imionami dziewczyn. (wróżba nowoczesna, znana w całej Polsce) .

 

Źródło:

http://magia.onet.pl/